Handboek 4.0 in de praktijk: inzichten uit de allereerste CO₂-Prestatieladder audit

Handboek 4.0 van de CO₂-Prestatieladder is de nieuwste versie van het duurzaamheidsinstrument dat bedrijven helpt hun CO₂-uitstoot te reduceren. Het werd geïntroduceerd in januari 2025 en is sinds 14 juli officieel te gebruiken voor certificering. Maandag 25 augustus was een echte mijlpaal voor het nieuwe handboek: bij Istimewa Elektro in Zeeland vond de allereerste audit op trede 2 van Handboek 4.0 van de CO₂-Prestatieladder plaats. In dit blog delen we onze inzichten uit de eerste audit.

Wat is er veranderd in Handboek 4.0?

Voor we ingaan op de eerste audit, zetten we een paar van de belangrijkste wijzigingen in Handboek 4.0 nog even op een rij. De nieuwe versie van het handboek bevat belangrijke updates voor zowel gecertificeerde organisaties, als bedrijven die willen beginnen met het actief monitoren en reduceren van hun CO₂-uitstoot en energieverbruik.

Een van de grote veranderingen is de herstructurering van het systeem: waar eerdere handboeken werkten met vijf niveaus, introduceert Handboek 4.0 vier treden. Dit is aangevuld met nieuwe onderdelen zoals een klimaattransitieplan en een waardeketenanalyse. De hogere treden richten zich op lange termijn doelen, waaronder volledige uitstootreductie tegen 2050. Daarnaast is er nu per trede een apart handboek beschikbaar. Dit maakt het eenvoudiger voor organisaties om te zien welke eisen voor hen van toepassing zijn.

De nadruk ligt sterk op datamonitoring en het integreren van duurzaamheid in het bedrijfsmodel. De noodzaak voor betere datamonitoring wordt versterkt door de groeiende vraag naar transparantie vanuit opdrachtgevers, leveranciers en klanten. Met robuuste data kunnen bedrijven niet alleen betere beslissingen nemen, maar ook hun duurzaamheidsinspanningen aantoonbaar maken richting stakeholders. Bovendien helpt het om voorbereid te zijn op toekomstige wet- en regelgeving, waarin meetbare en onderbouwde duurzaamheidsverslagen steeds vaker verplicht worden.

Een andere belangrijke ontwikkeling is de verhoogde aandacht voor scope 3-emissies. Dit zijn indirecte emissies die ontstaan in de keten, bijvoorbeeld bij de productie en het transport van goederen en diensten. Door deze emissies beter in kaart te brengen, kunnen bedrijven hun volledige klimaatimpact inzichtelijk maken en effectiever reduceren.

Meer lezen over Handboek 4.0? Lees hier ons blog over de grootste veranderingen.

Eerste audit Handboek 4.0

Kort geleden vond de allereerste audit plaats volgens Handboek 4.0 van de CO₂-Prestatieladder. Samen met Normec NCK, die als certificerende instelling deze audit uitvoerde, werd hiermee een belangrijke stap gezet richting de toekomst van duurzaam ondernemen. Deze audit markeert niet alleen een nieuw hoofdstuk in CO₂-certificering, maar zet ook de toon voor hoe organisaties voortaan beoordeeld worden op hun klimaatambities.

Tijdens deze audit is er voor het eerst uitgebreid gekeken naar de elementen die zijn veranderd ten opzichte van het vorige handboek. Zo werd de waardeketen die de organisatie in kaart heeft gebracht bekeken en is het klimaattransitieplan beoordeeld, inclusief de doelstellingen voor de middellange termijn.

Naast de al bestaande steekproeven op scope 1 en 2 is er bij de audit voor Trede 2 ook een steekproef uitgevoerd op de scope 3 emissies. Dit betekent dat organisaties niet alleen hun directe uitstoot, maar ook hun indirecte emissies binnen de waardeketen duidelijk moeten onderbouwen. Tijdens de audit werd ook de vraag gesteld: “Hoe ga je deze data verbeteren?”. Deze vraag benadrukt het belang van het opstellen van een helder en uitvoerbaar plan voor het verbeteren van het inzicht in scope 3.

Een andere nieuwe pijler binnen Handboek 4.0 is de rol van de sleutelpersonen. Deze medewerkers zijn cruciaal voor het realiseren van CO₂-reductie en het borgen van duurzaamheidsdoelen binnen de organisatie. Tijdens de audit worden zij geïnterviewd, waarin er wordt er besproken welke rol ze hebben en hoe ze dit uitdragen binnen de organisatie. Hun betrokkenheid en kennis vormen de brug tussen beleid en uitvoering, en krijgen in het nieuwe handboek dan ook terecht meer aandacht.

Ook werd er aandacht besteed aan de capaciteit en het budget die een organisatie beschikbaar stelt voor de uitvoering van het plan van aanpak en het klimaattransitieplan. Het gaat hierbij niet alleen om het opstellen van ambitieuze doelstellingen, maar ook om de praktische haalbaarheid ervan. Tijdens de audit wordt gekeken of er voldoende middelen en menskracht zijn om de geplande maatregelen daadwerkelijk uit te voeren. Denk aan interne capaciteit, expertise, en indien nodig budget voor investeringen in CO₂-reductie. Deze toetsing maakt duidelijk of duurzaamheid is ingebed in de organisatie, en niet slechts een papieren ambitie. Daarbij speelt de directie een sleutelrol: zij moet actief zorgen voor het vrijmaken van de benodigde middelen voor het uitvoeren van het plan van aanpak.

Een ander belangrijk uitgangspunt binnen Handboek 4.0 Trede 2 is dat organisaties niet langer alleen vanuit hun eigen perspectief opereren, maar actief de samenwerking opzoeken binnen de keten. Tijdens de audit werd benadrukt dat het voeren van gesprekken met ketenpartners essentieel is: hoe kunnen we elkaar helpen, en samen reductie realiseren? Het gaat erom dat je kunt aantonen dat je deze samenwerking opzoekt en structureel vormgeeft. Door minder vanuit je eigen ‘eilandje’ te werken en juist gezamenlijk op te trekken, ontstaan er kansen om grotere stappen te zetten.

Door deze focus helpt Handboek 4.0 organisaties om hun plannen te onderbouwen met realistische uitvoeringskracht – een essentiële stap richting structurele verduurzaming.

Certificeren op de CO₂-Prestatieladder met De Duurzame Adviseurs

Met trots kijken we terug op de samenwerking met Istimewa, die als eerste organisatie het nieuwe Handboek 4.0-certificaat op Trede 2 van de CO₂-Prestatieladder wist te behalen. Onze adviseurs mochten hen begeleiden bij deze mijlpaal: van het vertalen van de nieuwe richtlijnen naar de praktijk tot het inzichtelijk maken van concrete verbeterpunten. Samen maakten we van een ambitieuze doelstelling een haalbaar resultaat.

Dit soort trajecten is precies waar wij energie van krijgen: organisaties ondersteunen bij het realiseren van hun duurzame ambities. Handboek 4.0 vraagt om een frisse blik, strategische keuzes en een stevige basis in datamonitoring. Wij zorgen ervoor dat bedrijven daarin de juiste stappen zetten.