De afgelopen jaren hebben we meer dan 250 bedrijven geadviseerd én begeleid bij het behalen van niveau 3, 4 of 5 op de CO2-Prestatieladder. We zijn daarin zelfs marktleider. En dat is niet verwonderlijk, want we hebben een pragmatische aanpak ontwikkeld waardoor je als bedrijf binnen vier weken niveau 3 op de CO2-Prestatieladder kunt bereiken. Om je een steuntje in de rug te geven, willen we graag onze kennis met je delen. Hoe? Middels 8 praktische inzichten die je zeker verder omhoog helpen op die ladder.
1) De CO2-Prestatieladder is niet onnodig ingewikkeld
Zo zijn de dossiers die je moet opstellen om niveau 3, 4 of 5 te bereiken voor zo’n 80 procent generiek. Daarmee bedoel ik dat de systematiek steeds dezelfde is. Voor deze ‘generieke huls’ bestaan daarom formats. Die hebben wij voor je, maar je kunt ze ook zelf ontwikkelen. Ons advies: steek in het generieke deel niet al te veel tijd, maar concentreer je op die overige 20 procent die wél bedrijfsspecifiek is. Het gaat immers om de CO2-footprint van jóúw bedrijf: Wat is jouw nulmeting en hoe ziet je actieplan eruit om de CO2-uitstoot te reduceren? Welke maatregelen neem je?
Voor die overige 20 procent zul je dus uit je bureaustoel moeten komen. Bijvoorbeeld om workshops en presentaties te verzorgen op het gebied van CO2-reductie. Of om een brandstofbesparingstraject te starten. Of om iemand in te huren die jouw klimaatinstallatie kan inregelen. Of om het management zover te krijgen om als voorbeeldfunctie te dienen binnen jouw bedrijf.
2) Wat je moet weten over het ontstaan van de CO2-Prestatieladder
In 2009 kreeg het hoofd van de afdeling inkoop van ProRail een idee. Hij dacht: ‘Ik ga onze toeleveranciers beoordelen op duurzaamheid en dat ga ik zo concreet mogelijk doen’. Hij besloot hen te belonen óf te straffen, al naar gelang hoe CO2-bewust zij waren. Daartoe riep hij 5 niveaus in het leven die tezamen de CO2-Prestatieladder vormden. ProRail paste deze toe op al haar aanbestedingen. In 2011 besloot Rijkswaterstaat de CO2-Prestatieladder ook mee te nemen in al haar aanbestedingen. Gemeenten en provincies volgden. ProRail keek instemmend toe, maar dacht ook: ‘Het is niet onze taak om een systeem in de lucht te houden dat landelijk wordt uitgerold’. In 2012 droeg ProRail de CO2-Prestatieladder over aan Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO).
En de rest is geschiedenis! Maar niet heus, want inmiddels is de CO2-Prestatieladder het snelst groeiende certificaat van Nederland. Dat komt doordat opdrachtgevers het certificaat gewoon eisen. Bovendien wordt het voor jou als opdrachtnemer extreem gemakkelijk én aantrekkelijk gemaakt om dat certificaat te behalen. Bijvoorbeeld op niveau 3, maar als het even kan ook op niveau 4 of 5.
Inmiddels hanteren tientallen gemeenten, de provinciën en waterschappen de CO2-Prestatieladder bij hun aanbestedingen. Maar ook in andere branches zoals bouw, infra, transport, groenvoorziening en ICT wordt de CO2-Prestatieladder toegepast. En het systeem blijft groeien.
3) Waarom de CO2-Prestatieladder zo snel groeit
ProRail, dat met het systeem begon, bouwde (heel slim) een ‘fictief winvoordeel’ in. Het bedrijf geeft korting op jouw inschrijfsom, als je een bepaald niveau op de CO2-Prestatieladder hebt behaald. Stel, je hebt niveau 3 en je schrijft je in op een aanbesteding van ProRail. Dan krijg je maar liefst 4% vergunningsoordeel. Oftewel: er wordt 4% van jouw inschrijfprijs afgetrokken. Dat kan er zomaar voor zorgen dat jij de voordeligste bent en de klus jou dus wordt gegund. Bovendien krijg je de klus dan voor het volledige bedrag waarvoor je je hebt ingeschreven. Dat is de reden waarom vele bedrijven in de bouw en infra-sector heel snel naar niveau 3 zijn gegaan.
Bijna alle overheidsinstellingen en bedrijven die in hun aanbesteding de CO2-Prestatieladder als voorwaarde stellen, hanteren de volgende vuistregel: jouw niveau op de CO2-Prestatieladder staat gelijk aan het percentage voordeel dat je krijgt. Niveau 1 is 1% korting en niveau 5 is 5% korting.
4) De CO2-Prestatieladder is concreet: 4 invalshoeken, 5 niveaus
De CO2-Prestatieladder is een stuk concreter en pragmatischer dan de vele ISO-normen, zoals bijvoorbeeld de ISO 14.001. Waar je bij ISO-normen eindeloos veel hoofdstukken en paragrafen hebt, daar zegt de CO2-Prestatieladder niets meer dan dit: Je moet aan 4 invalshoeken voldoen (A, B, C en D). En afhankelijk van hoe goed je aan de eisen van die 4 invalshoeken voldoet, haal je niveau 1, 2, 3, 4 of 5. Over welke 4 invalshoeken hebben we het?
Invalshoek A van de CO2-Prestatieladder: inzicht
Je moet inzicht hebben in jouw CO2-footprint. Oftewel: hoeveel verbruik jij als bedrijf? Daar kom je achter wanneer je een nulmeting uitvoert. Waarbij het overigens niet uitmaakt hoe vervuilend je bent als bedrijf. Met andere woorden: die nulmeting kan niet goed of fout zijn.
Invalshoek B van de CO2-Prestatieladder: reductie
Je dient een CO2-reductieplan te schrijven voor jouw bedrijf dat een significante CO2-reductie oplevert. Dat woord ‘significant’ is belangrijk! Wanneer je als bedrijf al heel duurzaam bezig bent, is een reductie van een half of één procent op jaarbasis al ‘significant’. Is je bedrijf echter erg vervuilend, dan is 10 tot 15 procent op jaarbasis pas ‘significant’.
Die CO2-reductie is overigens een continu proces. In de praktijk is er geen enkele situatie denkbaar waarin je als bedrijf kunt zeggen: ‘we zijn klaar, we hebben niets meer te reduceren’. Er valt altijd iets te reduceren; er is altijd wel een verbetering te behalen.
Invalshoek C van de CO2-Prestatieladder: transparantie
Simpel gezegd: communicatie. Je dient intern én extern te communiceren over hoe jij als bedrijf omgaat met A en B. Daarom vind je op websites van bedrijven die hun CO2-Prestatieladder hebben behaald, informatie over bijvoorbeeld hun CO2-footprint, reductieplan, etc. Heel transparant dus.
Tip: kijk eens op de website van je concurrenten. Wat is hun CO2-footprint en welke reductieplannen hebben zij?
Invalshoek D van de CO2-Prestatieladder: participatie
Je bent verplicht om lid te worden van (en actief deel te nemen aan) een CO2-reductie-initiatief. Dit is een harde eis waarop actief wordt gecontroleerd. Een auditor (controleur) wil echt zien dat jij als bedrijf niet alleen de voldoet aan A, B en C, maar óók dat je aantoonbaar kennis en innovaties deelt met andere bedrijven. En natuurlijk ook dat je bij die andere bedrijven kennis haalt en nieuwe inspiratie opdoet.
Tip: Worstel je met invalshoek D? Neem dan eens een kijkje bij onze Stichting Nederland CO2 Neutraal. Als actief lid voldoe je niet alleen gegarandeerd aan de participatie-eis, maar je doet ook waardevolle inzichten op. Ook niet onbelangrijk: je hebt het bij de events zeer zeker naar je zin, want Stichting Nederland CO2 Neutraal vindt dat congressen over duurzaamheid in Nederland wel wat energieker en leuker kunnen.
Wanneer je de CO2-Prestatieladder in een schema samenvat, ziet het er zo uit:
Je ziet verticaal de 4 invalshoeken en horizontaal de 5 niveaus. Elk bolletje staat voor een of meerdere eisen. Daarmee ga je als bedrijf aan de slag. Je zorgt voor bewijsmateriaal, bouwt een dossier op en als de auditor onder 1, 2 en 3 elk vier vinkjes heeft gezet, heb je niveau 3.
Wil je uitgebreid lezen over alle eisen die gelden voor niveau 3 op de CO2-Prestatielader, dan kun je het honderd pagina’s dikke Handboek CO2-Prestatieladder downloaden op de website van de SKAO. Daarin wordt aan elk bolletje een aantal pagina’s besteed. Inclusief welke eisen van toepassing zijn, wat het achterliggende doel is, welke checklists de auditoren hanteren en waar je als bedrijf verder allemaal nog op moet letten. De samenstellers van het Handboek gaan behoorlijk los op de gehele materie. Het is ook allemaal tamelijk theoretisch. Wellicht dat het je af en toe even duizelt.
Daarom zijn wij als Duurzame Adviseurs meer van de pragmatische, no-nonsense aanpak. We zorgen ervoor dat je dossier met behulp van formats snel staat en concentreren ons vervolgens op CO2-reductie. Oftewel hoe het er in de praktijk aan toegaat, zodat jij niet dat complete handboek door hoeft te worstelen.
Maar, vraag je je misschien af: hoe kun je nu 5 niveaus koppelen aan invalshoek A, de CO2-footprint? Want die footprint, dat is toch gewoon een nulmeting? Dat klopt, maar toch bestaan er wel degelijk verschillen tussen niveau 1 t/m 5, qua CO2-footprint.
Ik neem de 5 niveaus van de CO2-footprint in sneltreinvaart met je door:
Niveau 1 van de CO2-Prestatieladder:
Je brengt op de achterkant van een bierviltje in kaart dat je bijvoorbeeld elektra, gas en brandstof verbruikt.
Niveau 2 van de CO2-Prestatieladder:
Hier komt de Excelsheet om de hoek kijken. Je maakt het verbruik kwantitatief. Oftewel: hoeveel gas, elektriciteit en brandstof verbruik je over een heel jaar?
Niveau 3 van de CO2-Prestatieladder.
Hier moet de Excelsheet aantoonbaar voldoen het Greenhouse Guest Protocol en aan de ISO 14064.1-norm. Dat is een internationale norm die voorschrijft hoe jij jouw CO2-footprint moet opstellen. In gewoon Nederlands gaat het hier over 8 verschillende emissie-categorieën. De drie belangrijkste (elektriciteit, brandstof en gas) vormen in de praktijk waarschijnlijk 99% van je CO2-footprint. Andere emissie-categorieën zijn bijvoorbeeld vliegkilometers, koelmiddelen en stadswarmte.
Niveau 4 van de CO2-Prestatieladder:
Je moet de keten induiken. Oftewel: hoe zit het met de CO2-uitstoot in jouw bedrijfsprocesketens?
Niveau 5 van de CO2-Prestatieladder:
Je dient ook de CO2-footprints te verzamelen van jouw ketenpartners. Dat zijn bijvoorbeeld bedrijven met wie jij samenwerkt of bedrijven die vóór of na jou in de keten zitten. Je dient ook hun CO2-footprint op te vragen of te berekenen.
5) Verplaats je in de auditor
Regelmatig doen we een proefaudit bij klanten en bedrijven die ‘op willen gaan’ voor niveau 3. Vaak ontvangen we dan de map die ze de auditor willen toesturen, eentje met minstens 50 verschillende documenten, allemaal met een andere naam – maar nog erger, zonder consequente naamgeving. Blijkbaar wordt gedacht dat de auditor zich als een soort van Sherlock Holmes met een vergrootglas door het dossier worstelt, op zoek naar bewijslast die de gestelde eisen voor niveau 3 ondersteunt. Zo werkt het helaas niet. Zorg ervoor dat alle documentatie correspondeert met de juiste naam van de eis. Noem het document waarin je de CO2-footprint berekent ‘1A1’. Of zorg voor een indexsheet waaruit de auditor direct kan opmaken waar hij per eis de bewijslast kan vinden.
Als Duurzame Adviseurs hebben wij alle eisen van niveau 3 van de CO2-Prestatieladder verwerkt in 4 of 5 formats. We hebben we dus slechts 4 of 5 documenten waarin alle eisen zijn verwerkt, mét uiteraard ook een indexsheet. Bijkomend voordeel: inmiddels kennen alle auditoren onze werkwijze. Ze vinden het altijd prettig als ze een dossier met onze opmaak tegenkomen, want daar kunnen ze dan snel doorheen. En natuurlijk is het ook voor jezelf handig als je overzicht hebt!
6) Hoe de term ‘ambitieniveau’ in jouw voordeel werkt
Dit is heel belangrijk om te weten! Op het moment dat je als bedrijf inschrijft op een aanbesteding, hoef je nog niet een bepaald niveau te hebben op de CO2-Prestatieladder. Je kun dus inschrijven op niveau 5, terwijl dat je dat niveau nog niet hebt. Je pakt dan tóch die 5% fictief vergunningsoordeel.
Krijg je vervolgens de klus niet, dan is er niets aan hand. Krijg je de klus wel, dan heb je 12 maanden de tijd om ook daadwerkelijk niveau 5 te behalen. En dat is – gelukkig maar! – binnen die 12 maanden heel goed mogelijk!
Maar opgelet: Lukt het je níét, dan krijg je een boete van anderhalf keer het vergunningsvoordeel.
Ga er dus mee aan de slag! Met onze ondersteuning lukt het echt wel om binnen een jaar niveau 5 te bereiken. De kosten die je maakt om niveau 5 te behalen, zijn ook nog eens vele malen kleiner dan het financieel gewin dat je behaalt. Je kunt deze kosten zelfs administreren als projectkosten.
7) Vrijstellingen voor kleine bedrijven
En nog meer goed nieuws: val je onder de categorie ‘kleine bedrijven’ (verbruik je bijvoorbeeld minder dan 500.000 liter diesel op jaarbasis) dan geniet je behoorlijk wat vrijstellingen zoals je in onderstaande afbeelding kunt zien:
Voor wat betreft niveau 1 t/m niveau 3 is nog steeds alles van toepassing op jouw bedrijf. Maar voor niveau 4 en 5 vervalt maar liefst zo’n 80% van de eisen! Zoals je kunt zien in bovenstaande tabel, leveren 4C en 5D je sowieso een vrijstelling op. Daarnaast hoef je 4A slechts voor de helft te doen (= 1 ketenanalyse opstellen). Ook voor 5A volstaat de helft.
De sprong van niveau 3 naar niveau 5 is dus kleiner dan je denkt, zéker als je in de categorie ‘kleine bedrijven’ valt. Vaak krijgen we de vraag: “We hebben nu niveau 3, maar willen inschrijven op niveau 5. Moeten we dan onze gehele bedrijfsvoering omgooien en elke dag met ketenpartners overleggen?”
Nou, dat valt allemaal reuze mee. De sprong van niveau 3 naar niveau 5 is in de praktijk niet veel meer dan één ketenanalyse. De effort is echt geringer dan je denkt en dat maken we als De Duurzame Adviseurs keer op keer ook waar in de praktijk bij onze klanten.
8) Het onderhoud van jouw dossier in de praktijk
Je ziet een groene lijn die niet alleen nooit de grond raakt, maar ook twee pieken heeft. Met andere woorden: je voert dus het hele jaar door activiteiten uit met tweemaal per jaar een piek. De eerste piek ligt in het voorjaar en de andere in het najaar, want twee keer per jaar dien je je dossier niet zozeer opnieuw op te stellen maar wel bij te houden, zowel kwantitatief als kwalitatief.
Kwantitatief: je kijkt bijvoorbeeld naar je CO2-uitstoot. Hoeveel elektra, gas en brandstof heb je verbruikt?
Kwalitatief: je reviewt je doelstellingen en maatregelen; je doet bijvoorbeeld verslag van een cursus ‘het nieuwe rijden’ die je hebt georganiseerd. Daarnaast heb je bijvoorbeeld je klimaatinstallaties opnieuw laten inregelen en intern het een en ander georganiseerd op het gebied van bewustwording.
Dat sluit je vervolgens af met een directie-review. Je hebt met de directie besproken of er corrigerende maatregelen nodig zijn, je stelt een nieuw actieplan op voor het komende halve jaar en… je gaat weer verder.
Elk piek is voor jou als CO2-verantwoordelijke maximaal een paar dagen tot een week werk. Voor je het weet, maakt zo’n piek gewoon onderdeel uit van je proces. De rest van het jaar, dát is waar de magie gebeurt. Het hele jaar moet je aandacht blijven besteden aan het uitvoeren van je maatregelen. Misschien heb je daar zelf de tijd voor, maar je kunt daar ook een stagiaire of afstudeerder voor aannemen. Die lage groene lijn, dáár realiseer je je CO2-reductie.
Het streven naar nul emissie biedt jouw business bovendien prachtige kansen op het gebied van circulaire economie, innovatie en nieuwe businessmodellen. Aandacht voor CO2-reductie levert ook geld op. Het verbetert je concurrentiepositie en stuwt je winstmarges omhoog.
Ik geef je drie praktijkvoorbeelden:
Connexxion
Deze regionale vervoersmaatschappij kampte met een hoog brandstofverbruik: tientallen miljoenen liters diesel per jaar. Connexxion startte een pilot om brandstof te besparen. Veel bedrijven bieden in zo’n geval een cursus ‘het nieuwe rijden’ aan. Die duurt dan een middag of een dag, en dat was het. Alsof daarmee het gedrag van de chauffeurs van de ene op de andere dag ingrijpend verandert. Connexxion pakte het anders aan. Het bedrijf vertelde de chauffeurs dat ze zich voortaan aan twee ‘normen’ dienden te houden: de bus vaker laten uitrollen in plaats van pompend te remmen (ook voor reizigers meer comfortabel) én wat langzamer optrekken. Elke bus werd uitgerust met een kastje, waarna een beloningssysteem in het leven werd geroepen. In 2015 bespaarde Connexxion zo maar liefst 4,3 miljoen liter diesel. Dat is dus een paar miljoen euro minder bedrijfskosten oftewel een paar miljoen meer winst. Aan de chauffeurs die zich aan de norm hielden werd in totaal 1 miljoen euro uitgekeerd. Bijkomende besparingen: de onderhoudskosten (denk aan slijtage van banden, remmen, assen) daalden, er waren minder klapbanden én minder claims doordat er minder ongelukken ín de bus gebeurden (een oud vrouwtje dat valt door hard optrekken of plots remmen). Sterker nog, de bussen waren ook nog eens veel punctueler gaan rijden!
De Rooy Transport
De Rooy Transport in Houten is een van de groenste transporteurs in Nederland. De vrachtwagens van het bedrijf rijden allemaal op biogas. Voor de gemeente Utrecht een reden om De Rooy als enige transporteur toestemming te geven om gebruik te maken van de busbanen. Een heel fijn voordeel voor De Rooy richting de concurrentie. Perfect voor je betrouwbaarheid, snelheid en klantenservice!
Jelle Bijlsma BV
Dit grond-, weg- en waterbouwbedrijf ontwikkelde een eigen app. Ook kreeg elke medewerker een smartphone van het bedrijf. Zo wordt tijdens werktijd al het energieverbruik bijgehouden. Bijvoorbeeld op welke machines het personeel zit, hoe hard ze gas geven, hoe hard ze door de bochten gaan, enzovoorts. De app is ook gekoppeld aan chips in de machines waardoor het bedrijf nu over big data beschikt. Daarmee kan CO2-reductie wederom heel specifiek gestuurd worden. Ook hier wordt het personeel beloond. Medewerkers in de buitendienst rijden allemaal in elektrische auto’s. Dat levert mooie gesprekken op bij potentiële klanten. Jelle Bijlsma BV wordt beloond met opdrachten, puur omdat het bedrijf duurzamer en groener is dan andere grond-, weg- en waterbouwbedrijven.
Wij als Duurzame Adviseurs geloven in de voordelen van CO2-reductie en de CO2-prestatieladder. Niet alleen voor het milieu, maar ook voor jouw bedrijf en de winstmarges. Nieuwsgierig naar onze no nonsens-aanpak en wat wij verder te bieden hebben? Check dan hier hoe we je verder kunnen helpen.
